17 maart 2023
In het jaar 2000 reisde ik zes weken door Europa in de
Literatuurexpres, een trein die honderd schrijvers uit alle
Europese taalgebieden vervoerde. Allemaal hadden we
veel respect voor de bekendste deelnemer, Dubravka
Ugresic uit voormalig Joegoslavië. Zij was de koningin van
de trein, iedereen keek tegen haar op. Later bleek dat
terecht: bij de kanshebbers voor de Nobelprijs voor de
Literatuur stond ze de afgelopen jaren onveranderlijk
tussen de eerste twintig.
Ik ben bevriend geraakt met deze bijzondere
persoonlijkheid, een geboren verhalenverteller met gevoel
voor het absurde. Ze woonde in Amsterdam, regelmatig
zaten we bij haar thuis aan tafel. Samen hebben we allerlei
uitstapjes gemaakt, op deze foto uit 2021 zijn we op
Pampus. Gaandeweg heb ik veel van haar geleerd, niet
alleen door haar kosmopolitische inslag, ook door haar
originele essays en romans, die altijd een toets van humor
behielden.
Vandaag is Dubravka Ugresic in Amsterdam overleden. Ze
werd omringd door haar vriendengroep, en ook door
familie die uit Zagreb was overgekomen. Zelf werd ze uit
die stad verstoten vanwege haar mening over de
desintegratie van Joegoslavië en de oorlog die daaruit
voortvloeide. Dat mensen beter vreedzaam met elkaar in
overleg kunnen gaan, illustreerde ze tot haar laatste dag:
rondom het ziekbed werd Engels, Servo-Kroatisch,
Nederlands, Russisch en zelfs even Japans gesproken.